การสานสร้างรังของนกกระจาบ

 การสร้างรังนกกระจาบ

นกกระจาบธรรมดาถักสานรังอย่างประณีตเป็นรูปน้ำเต้าคอยาวด้วยใบไม้และหญ้า มักสร้างเป็นหมู่ ปกติพบในต้นไม้มีหนามหรือที่ใบของไม้วงศ์ปาล์ม รวมทั้งมะพร้าวและตาล การสร้างรังของนกกระจาบนอกจากถักทอสานเส้นใบได้อย่างละเอียด ส่วนบนที่ผูกติดกับกิ่งไม้ต้องรับน้ำหนักและแรงลมเวลาพายุพัดได้อย่างดีเยี่ยม  ทำเลลอยสูงอยู่เหนือพื้นน้ำหรือพื้นดิน ทางเข้าของรังอยู่ด้านล่าง เป็นการช่วยป้องกันภัยร้ายจากศัตรู อาทิ งู กิ้งก่าได้อย่างดีเยี่ยม 

นกกระจาบจัดเป็นสถาปนิกน้อยในเขตร้อนของโลก ที่ทำรังได้อย่างประณีตดีที่สุดชนิดหนึ่ง และถูกยกย่องให้นกกระจาบเป็นนกช่างสาน (Weaver bird) ซึ่งจัดว่าเป็นสถาปนิกเอกของโลกชนิดหนึ่ง

วีดีโอนกกระจาบทำรัง

มันจะสร้างด้วยความซับซ้อนมากกว่านกชนิดอื่นๆ และการสร้างรังเป็นหน้าที่ของเพศผู้ เพื่อดึงดูดเพศเมียหรือรังนี้จะเป็นเครื่องล่อให้ตัวเมียเข้ามาหา ซึ่งฤดูสร้างรังของนกกระจาบธรรมดา ส่วนใหญ่อยู่ระหว่างเดือนธันวาคมถึงมีนาคม แต่อย่างไรก็ตามการสร้างรังก็มีสร้างในเดือนอื่นๆ ตลอดปีอยู่

การเลือกสถานที่สร้างรัง

นกกระจาบจะเลือกเอาต้นไม้ใหญ่ ซึ่งมักจะอยู่ใกล้แหล่งน้ำเป็นที่สร้างรัง และจะสร้างรังรวมกันเป็นกลุ่ม โดยจะเลือกกิ่งที่มีความแข็งแรง และจุดที่สร้างรังคือปลายกิ่งไม้ รวมทั้งรังที่สร้างขึ้นมาจะอยู่เหนือน้ำสูงจากพื้นประมาณ 6 เมตร หรือ 20 ฟุต และพบว่ามันจะสร้างรังบนต้นไม้ที่มีมดแดงจำนวนมากอาศัยอยู่ ทั้งนี้ก็เพื่อป้องกันภัยจากศัตรูได้แก่ ลิง งูกินไข่ ฯลฯ และรังของมันจะสร้างทางด้านทิศตะวันออก เพื่อรับแดดยามเช้า และไม่ให้อุณหภูมิสูงเกินไปในตอนบ่าย ซึ่งอุณหภูมิสูงจะเป็นอันตรายต่อไข่ได้

นกกระจาบทำรัง

การหาวัสดุสร้างรัง

เมื่อได้สถานที่แล้ว นกกระจาบจะหาวัสดุมาทำการก่อสร้างรัง ซึ่งจะเป็นใบของพืชใบเลี้ยงเดี่ยว เช่น ใบอ้อย ใบมะพร้าว หรือใบหญ้ามาเป็นวัสดุสำคัญในการสร้าง มันจะนำเส้นหญ้าหรือวัสดุที่หามาได้ไปชุบน้ำเสียก่อน เพื่อช่วยเพิ่มความเหนียวและเมื่อแห้งแล้วรังนั้นก็จะแข็งแรงขึ้น หากสถานที่ที่มันเลือกเป็นต้นตาล การสร้างรังจะมีขั้นตอนมากขึ้น ด้วยการเจาะรูใบตาลแล้วสอดรัดให้แน่นหนา

การสร้างรังแต่ละรังใช้เวลาประมาณสองสัปดาห์ โดยจะต้องใช้เส้นหญ้าไม่น้อยกว่า 3,500 เส้น ซึ่งนั่นก็แสดงว่า นกกระจาบจะต้องบินไปมาไม่น้อยกว่า 3,500 เที่ยวเช่นกัน เฉลี่ยแล้วนกกระจาบจะคาบใบหญ้ามาสร้างรังวันละประมาณ 230 เที่ยว

ขั้นตอนการสร้างรัง

การสร้างรังจะมีเพศผู้เพียงตัวเดียวในการสร้างรัง โดยแบ่งเป็น 2 ช่วง คือ ช่วงแรกจะสร้างรังรูปหมวกที่ห้อยต่อมาจากกิ่งไม้ก่อน จากนั้น จะหยุดการสร้างไว้ก่อน แล้วบินออกหาคู่เพศเมียให้ได้ก่อน แล้วจึงมาสร้างรังต่อจนแล้วเสร็จ ซึ่งชาวบ้านมักเข้าใจว่า รังที่สร้างยังไม่เสร็จนี้เป็นรังของนกตัวผู้ ส่วนรังที่สร้างเสร็จแล้วเป็นรังของนกตัวเมีย ทั้งนี้ รังนกกระจาบจะกลายเป็นรังร้างหลังจากที่ลูกนกบินได้แล้ว

เทคนิคการสร้างรังนกกระจาบ

นกกระจาบรุ่นหนุ่มมักจะสร้างรังไม่ดีนัก เนื่องจากขาดประสบการณ์และความชำนาญในการสร้าง รังที่สร้างขึ้นบางรังจึงดูยุ่งเหยิงและไม่มีปล่องยาวลงมาจากทางเข้าออก เป็นรังที่เรียกว่ารังตัวผู้หรือ cock-swing จึงทำให้ปีแรก นกตัวเมียมักจะไม่ยอมจับคู่ด้วย นอกจากนั้น นกกระจาบเพศผู้ที่โตเต็มวัยเต็มที่แล้วมักจะใช้มูลวัว มูลควายหรือโคลนมายารังในบริเวณที่เป็นตัวรัง เนื่องจากมูลสัตว์หรือโคลนที่ใช้ยารัง เมื่อแห้งแล้วจะเชื่อมยึดให้รังแข็งแรงทนทานมากกว่ารังธรรมดา นกเพศเมียจึงมักจะจับคู่ด้วย ซึ่งนับเป็นเทคนิคสำคัญในการสร้างรังของนกกระจาบ

รังของนกกระจาบ

ลักษณะทั่วไปของนกกระจาบ

นกกระจาบ เป็นนกที่มีจะงอยปากแข็งแรง มีขนาดใกล้เคียงกับนกกระจอก โดยมีความยาวจากปากถึงหางที่ปากแข็งแรงมาก ยาวประมาณ 14-15 เซนติเมตร ลักษณะการบินโฉบเหมือนนกแอ่น และบินตรงธรรมดา ส่วนสีของตัวผู้ในฤดูผสมพันธุ์แตกต่างจากเพศเมียมาก และสีของนกกระจาบเพศผู้แต่ละชนิดก็แตกต่างกันไปอีกด้วยซึ่งสามารถใช้ในการจำแนกได้เด่นชัดกว่าลักษณะ ทั้งนี้ รูปร่างของนกกระจาบในประเทศไทยจะแตกต่างกันตามชนิด

อาหาร และการกินอาหาร

นกกระจาบส่วนใหญ่กินเมล็ดพืช ได้แก่ เมล็ดข้าวเปลือก เมล็ดหญ้า แต่บางครั้งกินแมลงเป็นอาหาร โดยเฉพาะเวลาเลี้ยงลูกอ่อนแม่นกจะหาแมลงเล็กๆ หรือตัวหนอนมาป้อนลูกอ่อน นกกระจาบมีพฤติกรรมการกินอาหารตลอดวัน โดยจะบินจากรังในตอนเช้าตรู่พร้อมกันเป็นฝูง และกลับรังในตอนพลบค่ำ มักพบนกกระจาบอยู่ตามนาข้าวที่มีรวงสุกแล้ว หรือ ตามพื้นนาที่เก็บเกี่ยวแล้วและมีเมล็ดข้าวอยู่ และตามทุ่งหญ้า แหล่งเกษตรกรรม เวลาออกหากินจะเห็นฝูงนกกระจาบบินตามกันเป็นสายอย่างรวดเร็ว และมักชอบส่งเสียงเซ็งแซ่ขณะออกหากิน